Απόδραση από την Αμοργό

ΑΜΟΡΓΟΣ ΙΙ – ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΥΡΓΟΙ

Το μοναδικό αρχαίο μνημείο που στέκεται όρθιο στην Αμοργό είναι ο μνημειακών διαστάσεων πύργος ‘σ το Χωριό’, ο πολυθρύλητος Πύργος του Βασίλη, στην ύπαιθρον χώραν της αρχαίας πόλεως της Αρκεσίνης, κοντά στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας.
Μολονότι είναι γνωστός στην διεθνή βιβλιογραφία από το 1843, οι πρώτες συστηματικές εργασίες για την διάσωσή του από την φθορά του χρόνου, την βλαπτική επενέργεια των υπεραιωνόβιων θάμνων και τις ανθρώπινες επεμβάσεις, άρχισαν μετά από εκατόν πενήντα χρόνια, το 1993, χάρις στο χρηματικό κονδύλιο του Υπουργείου Αιγαίου.
Οι πολύχρονες και πολύμορφες προσπάθειες για την “έκδοση μικρού χρηματικού κονδυλίου δια τον καθαρισμόν του μνημείου”, ήταν “σαν των Τρώων, των συφοριασμένων”: οι αιτήσεις, από το 1973, προς τους αρμοδίους φορείς, ακόμα και οι προφορικές εκκλήσεις και παρακλήσεις, παρέμειναν επί είκοσι έτη αναπάντητες, αφού, ο τελευταίος μόνιμος κάτοικος του πύργου, ο θρυλικός “αράπης που φύλαγε τον θησαυρό στον πύργο του Βασίλη”, δεν υποσχόταν λαμπερό χρυσό και δημοσιότητα.
Ωστόσο, από το 1983, με την έγκριση της ΚΒ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, δοκιμάζαμε κάθε καλοκαίρι, μόνον με την εθελοντική εργασία των φυλάκων Μ. Δεσποτίδη και Σ. Γιαννακού να ελευθερώσαμε, προσωρινά τουλάχιστον, την πρόσβαση στο μνημείο και να απαλλάξομε τους τεράστιους κρεμάμενους λίθους από τον καταστρεπτικό εναγκαλισμό των αυτοφυών. Έτσι,
“κομμάτι κατορθώνουμε, κομμάτι,
παίρνουμ’ επάνω μας, κι αρχίζουμε
να ‘χουμε θάρρος και καλές ελπίδες”.
Πράγματι, το 1993, το Υπουργείο Αιγαίου ανταποκρινόμενο και στον διακαή πόθο των κατοίκων της Κάτω Μεριάς για την “αναστήλωση του πύργου”, ενέκρινε χρηματικό κονδύλιο (1.500.000 δρχ.) για την “ανάδειξη” του μνημείου.
Χάρις στην συνεχή, επί δεκαετία (1993-2002), ετήσια χρηματοδότηση του Υπουργείου Αιγαίου, πραγματοποιήθηκαν χρονοβόρες και δαπανηρές εργασίες αποψίλωσης, εκτεταμένοι επιφανειακοί καθαρισμοί, συντήρηση και στήριξη ετοιμόρροπων λίθων, μεταφορά εκτός του μνημείου πεσμένων οικοδομικών μελών, καθώς και η απαραίτητη για την “ανάδειξή” του επιστημονική έρευνα. Έτσι, όχι μόνον άλλαξε ριζικά η εικόνα του μνημείου, αλλά έγινε προσιτό και στους πολυάριθμους επισκέπτες.
Η έναρξη των εργασιών διάσωσης, έρευνας και μελέτης του μνημείου δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την πολυσήμαντη προεργασία του φίλου αρχιτέκτονα Μανόλη Κορρέ, ο οποίος το 1974, παρά τις απερίγραπτες δυσκολίες αποτύπωσε τον πύργο και τα παρακείμενα νεώτερα και αρχαία κτίσματα. Τα ακριβέστατα και εύγλωττα σχέδιά του στάθηκαν έκτοτε πολύτιμος σηματωρός και εφαλτήριον.
Από το 1999, χάρις στην χορηγία του Ιδρύματος ΣΤΑΥΡΟΣ Σ. ΝΙΑΡΧΟΣ, συνεχίστηκαν οι ερευνητικές και ανασκαφικές εργασίες, η αρχιτεκτονική αποτύπωση, οι καθαρισμοί, η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, έγινε ορθοφωτογράφηση και αεροφωτογράφηση του μνημείου και το 2000 κυκλοφορήθηκε πλούσια εικονογραφημένο ενημερωτικό φυλλάδιο.
Όπως εμφαίνεται από την αναδρομή στην παλαιότερη έρευνα (Ι.), στις μνείες του μνημείου στην επιστημονική βιβλιογραφία, μεταξύ των κυριοτέρων λόγων που επέβαλαν την παρούσα έκδοση, ήταν η διαπίστωση, ότι, στην κατ’ εξοχήν εποχή της εικόνας, οι γνώσεις μας για το μνημείο ουσιαστικά στηρίζονταν σε ελάχιστες -πέντε μόνον- φωτογραφίες. Έτσι, μολονότι τόσον οι εργασίες μεταφοράς εκτός του μνημείου όλων των πεσμένων οικοδομικών μελών όσον και η συντήρηση και η ανάταξη των τοίχων, βρίσκονται εν εξελίξει, θεώρησα σκόπιμο, πριν από την τελική διεπιστημονική δημοσίευση των αποτελεσμάτων, να εκθέσω εν συντομία την πορεία των εργασιών από το 1993 έως το 2002 (ΙΙ.), σχεδιαστικά και φωτογραφικά τεκμηριωμένη. […] (Από τον πρόλογο της συγγραφέως)